Column van de week: Staan er ook dino’s in de bijbel?

Door Marieke de Jong

Mijn jongste dochter van zes jaar zit op een christelijke basisschool. Het is een kleine, gemoedelijke dorpsschool met nog geen honderd leerlingen. Dat het een christelijke school is zie je in een aantal aspecten terug. Een ervan is dat de kinderen regelmatig een bijbelverhaal horen en bespreken. Laatst ging het over Jona in de walvis. Dat vonden de kinderen heel spannend, zo’n groot beest! Daarna kwam onvermijdelijk de vraag waar zesjarigen, vooral jongens, zich blijkbaar mee bezighouden: staan er dan ook dino’s in de bijbel? Daar wilden ze wel een verhaal over horen! Juf antwoordde dat er wel monsters in de bijbel staan, maar dat ze niet zeker weet of dat dinosaurussen zijn.

De kwestie intrigeerde me. Gelukkig is Google altijd behulpzaam. We blijken niet de eersten die deze vraag stellen; er is best veel over te vinden.

Sommige monsters in de bijbel doen wel aan dinosaurussen  denken. Onder andere in de Psalmen, in Jesaja en het boek Job zijn beschrijvingen van monsters te vinden. Ze hebben ook namen: ze heten Rahab, Leviathan of Behemot. Deze wezens zijn al veel ouder dan de bijbelverhalen; ze kwamen al voor in mythologische verhalen uit het oude Nabije Oosten. Ze staan symbool voor oermachten waarmee God de strijd aangaat: de chaos, onze angsten of het kwaad.

Leviathan bijvoorbeeld is in het boek Job een machtig zeemonster met een bek vol gevaarlijke tanden, met felle, rode ogen, met vlammen uit de bek en rook uit de neusgaten. Hij doet inderdaad denken aan een dinosaurus, of meer nog aan een draak.

Leviathan is ook de titel van het bekende en invloedrijke werk van de Britse politiek filosoof Thomas Hobbes, die leefde van 1588 tot 1679. Hobbes ziet de mens als een egoïst die alleen uit is op eigen voordeel en zelfbehoud. Mensen die vrij zijn van regels en wetten worden gedreven door angst: angst voor de ander en angst voor de dood. Het gevolg is een oorlog van allen tegen allen. Deze toestand bevredigt echter niet het aangeboren menselijk verlangen naar zekerheid en veiligheid. Om dat te bereiken moeten de mensen via samenwerking uit eigenbelang een overkoepelende macht scheppen en zich daaraan onderwerpen. Deze staat is volgens Hobbes de enige instelling die vrede en veiligheid mogelijk maakt. Hij noemde deze staat Leviathan, naar het machtige zeemonster uit de bijbel.

Hobbes baseerde zijn filosofie op de vroegere natuurmens, maar als je naar de huidige staat van de wereld kijkt, blijkt hij verbazend actueel. De filosofie van Hobbes zie je de laatste tijd dan ook regelmatig voorbij komen bij duidingen van de huidige crisis(sen), onder andere in de Religie & Filosofie-bijdragen in dagblad Trouw. Ook CBS-hoofdeconoom Peter-Hein van Mulligen, die zeer recent een boek schreef met de opbeurende titel Met ons gaat het (nog altijd) goed. 8 sombere mythes over Nederland ontrafeld, en eerder al Rutger Bregman in zijn bestseller De meeste mensen deugen, refereren aan Hobbes.

Overigens wordt in het boek Job in de Nieuwe Bijbelvertaling Leviathan niet meer als een mythisch wezen aangeduid, maar als een krokodil. Ik vind dat jammer, want Leviathan kan gezien worden als een uiting van onze verbeeldingskracht, en verbeeldingskracht kan een waardevol middel zijn voor het bezweren van onze angsten. Bovendien zou mijn dochter een bijbelverhaal met een ‘dino’ erin heel fascinerend vinden….